Η Καρχηδόνα ήταν μια πόλη της Βόρειας Αφρικής που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αρχαία ιστορία. Ο χαρακτήρας της ήταν κυρίως εμπορικός πράγμα που φαινόταν και αντικατοπτριζόταν και στην πολιτική της οργάνωση αλλά και στις Γεωπολιτικές της αποφάσεις.
Ίδρυση της Καρχηδόνας.
Η πόλη είχε ιδρυθεί από Φοίνικες αποίκους που ήρθαν από τον Λίβανο σύμφωνα με τους Ρωμαίους. Ονομάστηκε Qart-ḥadašt που σημαίνει «Νέα Πόλις». Η παραφθορά του ονόματος της την άφησε γνωστή ως «Καρχηδών» για τους Έλληνες, «Carthago» για τους Ρωμαίους. Ιδρύθηκε από την εξόριστη - κατά τον μύθο - βασίλισσα της Τύρου Ελίσσα (ή Αλίσσα). Σύμφωνα με τον μύθο, ο αδερφός της βασίλισσας, ο Βασιλιάς Πυγμαλίον, δολοφόνησε τον άνδρα της που ήταν ο ανώτατος ιερέας του Melqart (θεότητας των Φοινίκων). Υπήρχε έντονη σύγκρουση μεταξύ του βασιλιά αδελφού της και της εξουσίας που είχε αρχίσει περιοδικά να αποκτά ο άνδρας της με αποτέλεσμα την τελική δολοφονία του δεύτερου από τον πρώτο.
Η βασίλισσα των Φοινίκων αναφέρεται για πρώτη φορά στα κείμενα των Ρωμαίων στο έπος της Aeniad (‘Αινειάδας’), που γράφτηκε από τον Virgil (Βιργίλιο). Σαν βασίλισσα ‘Διδώ’ αναφέρεται βέβαια που ήταν η Ελληνική της ονομασία. Η βασίλισσα λοιπόν παρείχε άσυλο στον Αινεία της Τροίας, σύμφωνα με την Ρωμαϊκή Μυθολογία, όταν αυτός έφυγε από την κατεστραμμένη Τροία. Με τον Αινεία μάλιστα σύναψε και σχέση, πάντα σύμφωνα με τον μύθο, όμως ο Ερμής (θεός Mercury κατά τους Ρωμαίους) θύμησε στον Αινεία ότι η θέση του δεν ήταν να μείνει στην Καρχηδώνα αλλά να ιδρύσει μια καινούρια πόλη. Η καινούρια πόλη ήταν η Ρώμη. Η Διδώ παρά την στεναχώρια της διατάσσει να φτιαχτεί μια «τελετουργική πυρά» και αυτοκτονεί λέγοντας μάλιστα ότι θα υπάρχει αιώνιο μίσος μεταξύ των ανθρώπων του Αινεία (δηλαδή των Ρωμαίων) και των ανθρώπων της (δηλαδή των Καρχηδονίων). Αυτά όσον αφορά τον μύθο της ίδρυσης της.
Τοποθεσία της Καρχηδόνας.
Η τοποθεσία της πόλης ήταν ιδιαίτερη και οι Φοίνικες το κατάλαβαν από την ίδρυση της. Βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο για τον έλεγχο της Δυτικής Μεσογείου. Ήταν πάρα πολύ κοντά σε όλα τα νησιά της Δυτικής Μεσογείου και έλεγχε ένα από τα δύο θαλάσσια περάσματα μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και της Δυτικής.
Η τοποθεσία από την φύση της ήταν εύκολο να οχυρωθεί. Περιβαλλόταν από τις τρεις πλευρές από θάλασσα. Επίσης από την φύση της είχε ένα πολύ καλό λιμάνι που μάλιστα οι Καρχηδόνιοι το χώρισαν σε δύο μέρη. Έτσι δημιουργήσανε δύο λιμάνια ένα για να σταθμεύει το πολεμικό ναυτικό τους και ένα για να σταθμεύουν τα εμπορικά πλοία. Η αρχική περιοχή κατοίκησης ήταν γύρω από την περιοχή του λόφου Byrsa όπως φαίνεται και στον χάρτη (περιοχή 2). Ο έλεγχος του λόφου επέτρεπε στους Καρχηδόνιους να ελέγχουν όλο τον κόλπο και την ευρύτερη περιοχή. Εκεί ήταν χτισμένη και η ακρόπολη της Καρχηδόνας.
 |
| Η πόλη της Καρχηδόνας χωρισμένη στα τμήματα που την αποτελού |
Τα τείχη της εκτείνονταν σε απόσταση 37 χιλιομέτρων και ήταν πολύ μακρύτερα σε σχέση με άλλες πόλεις ανάλογου μεγέθους. Τα περισσότερα από τα τείχη βρισκόταν στην μεριά της θάλασσας και δεν ήταν πολύ εντυπωσιακά σε μέγεθος καθώς ο έλεγχος της θάλασσας από τους Καρχηδόνιους έκανε πάρα πολύ δύσκολη την επίθεση από εκείνη την πλευρά. Τα τείχη έκτασης όμως 4.8 χλμ από την μεριά του Ισθμού ήταν πραγματικά εντυπωσιακά σε μέγεθος και στην ουσία ποτέ δεν καταλήφθηκαν. Η πόλη είχε μια τεράστια «Νεκρόπολη» (νεκροταφείο), θρησκευτική περιοχή, αγορές, κτίριο του Συμβουλίου και ένα θέατρο. Χωριζόταν σε τέσσερις τομείς ίσου μεγέθους που αποτελούσαν και τις οικιστικές περιοχές της. Σε μέγεθος ήταν η μεγαλύτερη πόλη εκείνης της εποχής (με εξαίρεση ίσως την Αλεξάνδρεια).
Αρχική εξάρτηση της Καρχηδόνας και αυτόνομη πορεία.
Αρχικά η πόλη ήταν υπό την εποπτεία της Τύρου. Πλήρωνε φόρο στις παρακείμενες φυλές των Λίβυων για να μην την καταστρέψουν. Αργότερα βοηθήθηκε και από την μεγαλύτερη αρχικά τουλάχιστον, Utica (ˁattiq στα Φοινικικά). Που ήταν και η κυρίαρχη φοινικική πόλη της Βόρειας Αφρικής και βρισκόταν κοντά της στα ΒΔ.
Στο τέλος του 7ου πΧ αιώνα φαίνεται η πόλη να αποκτά αυτόνομη πορεία από τις υπόλοιπες φοινικικές πόλεις και να αποκτά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στο 650 πΧ η Καρχηδώνα έστησε την πρώτη αποικία της. Το 600 πΧ περίπου φαίνεται διοικητικά τουλάχιστον να είναι πλήρως απεξαρτημένη από την Τύρο, η οποία Τύρος τότε αντιμετώπιζε την επιθετικότητα του βασιλιά της Βαβυλώνας Ναβουχοδονώσορα. Ο Ναβουχοδονώσορ το 585 πΧ ξεκίνησε την πολιορκία της Τύρου που κράτησε για 13 χρόνια. Όλη την περίοδο μέχρι και την παράδοση της Τύρου η Καρχηδώνα έστελνε προσφορές στην Τύρο και ειδικότερα στον θεό Melqart. Με την πτώση της Τύρου δεν φαίνεται η Καρχηδώνα να κληρονόμησε και την διοίκηση των αποικιών της. Έπρεπε μόνη της να χτίσει το δικό της Imperium.
Η αλήθεια είναι ότι λόγω της καταστροφής των ιστορικών αρχείων και στοιχείων της Καρχηδόνας από τους Ρωμαίους είναι δύσκολο να βρει κανείς τους πραγματικούς λόγους που ώθησαν την Καρχηδόνα στην ανάγκη δημιουργία της δικής της ηγεμονίας. Καμία άλλη φοινικική αποικία δεν μπήκε στην διαδικασία δημιουργίας Imperium. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η πόλη Utica ήταν πολύ κοντά στην Καρχηδώνα, είχε ιδρυθεί παλαιότερα και απολάμβανε τα ίδια γεωγραφικά πλεονεκτήματα και όμως προτίμησε να παραμείνει υποτελής της και όχι να ηγηθεί της Καρχηδόνας.
Καρχηδονιακή Ηγεμονία.
Οι Έλληνες ξεκίνησαν τον αποικισμό της Δύσης ιδρύοντας την πόλη Νάξο και Κύμη (Cuma κατά τους Ρωμαίους) στην Σικελία και την Ιταλία αντίστοιχα. Οι Φοίνικες είχαν ιδρύσει συνολικά περίπου 300 αποικίες. Οι περιοχές αποικισμού τους ήταν το Μαρρόκο, η Αλγερία, η Τυνησία, η Ιβιρική. Έλεγχαν πλήρως τις νήσους Κύπρος, Σαρδηνία, Κορσική και τις Βαλεαρίδες, ενώ κατείχαν μικρά ερείσματα στην Κρήτη και την Σικελία. Οι αποικίες της Σικελίας βρισκόταν σε συνεχή σύγκρουση με τους Έλληνες που είχαν εποικίσει επίσης το Νησί. Μέχρι το 650 π.Χ. οι Φοίνικες άποικοι είχαν μετατοπιστεί στο δυτικό μέρος του νησιού. Περίπου εκείνη την περίοδο λαμβάνει χώρα η πρώτη ενέργεια εποικισμού από την ίδια την Καρχηδόνα, που ήταν η αποικία της Ίμπιζα στις Βαλεαρίδες νήσους. Μέχρι τον 7ο π.Χ. αιώνα η Καρχηδόνα είχε γίνει μια από τις κυρίαρχες εμπορικές πόλεις της Δυτικής Μεσογείου. Σε γενικές γραμμές έκτοτε η Καρχηδόνα άρχισε να εποικίζει την Δύση εντατικά, να ιδρύει αποικίες και να στηρίζει πληθυσμιακά τις ήδη υπάρχουσες φοινικικές αλλά και να τις προστατεύει από τις επιθέσεις των γηγενών πληθυσμών και στις μάχες τους εναντίον των Ελλήνων. Ποτέ ωστόσο οι αποικίες των Φοινίκων δεν κατάφερναν να ενισχυθούν επαρκώς πληθυσμιακά, οι περισσότερες των οποίων είχαν λιγότερους από 1000 κατοίκους, σε αντίθεση με τις Ελληνικές αποικίες που ευδοκιμούσαν.
Πολιτικά παρόλο που όλες οι φοινικικές πόλεις έστελναν χορηγίες και δώρα στην πόλη που κάθε φορά ήταν η τυπικά επικυρίαρχη τους, ούτε η Τύρος αρχικά, ούτε η Σιδόνα μετά την καταστροφή της Τύρου έλεγξαν ουσιαστικά τις αποικίες με τον τρόπο που τις έλεγχε η διάδοχος τους Καρχηδόνα. Παρόλο που πολλές φοινικικές πόλεις αποδέχθηκαν οικιοθελώς την επικυριαρχία της Καρχηδόνας, άλλες αντιστάθηκαν στους Καρχηδονίους. Τέτοιο παράδειγμα ήταν οι φοινικικές αποικίες της Ιβηρικής Χερσονήσου. Η Καρχηδόνα έστελνε τους δικούς της διοικητές και αναλάμβανε η ίδια την διοίκηση των πόλεων που είχε την επικυριαρχία τους. Οι φοινικικές αποικίες της Ιβηρικής για αυτό τον λόγο συντάχθηκαν με τους Ρωμαίους στους πόλεμους που ακολούθησαν.
Οι πόλεις που αντιστέκονταν όφειλαν πολλές φορές να γκρεμίζουν τα τείχη τους. Σε κάθε περίπτωση μια υποτελής πόλη δεχόταν Καρχηδονιακό στρατό για την «ασφάλεια» της. Οι Λίβυη κάτοικοι που ήταν υποτελείς στους Καρχηδονίους, όφειλαν να πληρώνουν στους Καρχηδόνιους πολύ βαρύ φόρο. Παρέδιδαν στις αρχές της πόλης την μισή τους σοδιά και το 25% των εσόδων τους. Επίσης είχαν την υποχρέωση να στρατεύονται από τους Καρχηδόνιους σε περίπτωση πολέμου σαν επίστρατοι.
Οι συμμαχικές πόλεις των Καρχηδονίων πληρώνανε φόρο υποτελείας στην Καρχηδόνα. Διατηρούσαν την δική τους διοίκηση και τα τείχη τους, δεν είχαν όμως δικαίωμα άσκηση δικής τους εξωτερικής πολιτικής. Συμμετείχαν στην επάνδρωση του στρατού της Καρχηδόνας και με στρατό ξηράς και με ναύτες αλλά και πλοία για το Ναυτικό.
Σε γενικές γραμμές η Καρχηδόνα, αρχικά τουλάχιστον, ακολούθησε διαφορετική επεκτατική πολιτική από αυτή της Ρώμης. Η Ρώμη, όντως μια κυρίως χερσαία δύναμη, έθεσε σαν προτεραιότητα τον έλεγχο της Ιταλικής ενδοχώρας / χερσονήσου. Η Καρχηδόνα από την άλλη, πρώτα επεκτάθηκε προς την θάλασσα, σε καίρια σημεία για τα εμπορικά της συμφέροντα, και μετά ακολούθησε επεκτατική πολιτική στο εσωτερικό της Αφρικής. Είναι βέβαιο ότι και η δύναμη των Λίβυων συνέβαλε σε αυτή την πολιτική της Καρχηδόνας. Χαρακτηριστικά η καρχηδόνα πλήρωνε φόρο υποτελείας στις φυλές της Λιβύης για την χρήση από αυτήν των εδαφών ‘τους’. Ο φόρος θα σταματήσει εντελώς το 450 π.Χ. περίπου με την απόφαση της Καρχηδόνας για επέκταση στο εσωτερικό της Αφρικής και πρωτίστως στην Τυνησία. Είναι πιθανόν οι Καρχηδόνιοι να αποίκησαν την περιοχή της Σύρτης γύρω στο 700 - 600 π.Χ. Η Καρχηδόνα επίσης αποφάσισε να φέρει υπό την ηγεμονία της και τις άλλες πόλεις των Αφρικανικών ακτών. Λείπουν στοιχεία όμως σχετικά με αυτή την εξάπλωση.
Ολόκληρη η ΒΔ ακτή της Αφρικής είχε περιέλθει στην Καρχηδονιακή σφαίρα επιρροής όπως μας μαρτυράει και η πρώτη Συνθήκη της Καρχηδόνας με τους Ρωμαίους από πριν το 509 π.Χ. Η επέκταση της Καρχηδόνας προς την περιοχή που σήμερα βρίσκεται η Λιβύη έβρισκε εμπόδιο την ελληνική πόλη Κυρήνη (έτος ίδρυσης 603 πΧ). Για αυτήν την επέκταση της η Καρχηδόνα πολέμησε με τους Λίβυους, τους Νουμίδες και τους Μαούρι, αλλά ποτέ δεν δημιουργήθηκε μια Αυτοκρατορία όπως η Ρωμαϊκή. Η Συνθήκη με τους Ρωμαίους μοίραζε ουσιαστικά τις σφαίρες επιρροής (εμπορικής και πολιτιστικής αλλά και πολιτικής) μεταξύ των Ρωμαίων και των Καρχηδονίων, αφήνοντας στους Ρωμαίους το σύνολο της Ιταλίας και στους Καρχηδόνιους εκτός από όσες περιοχές προανέφερα και τις νήσους Σικελία και Σαρδηνία.
Οργάνωση και Κοινωνική Δομή της Καρχηδόνας.
Όπως προανέφερα οι Καρχηδόνιοι ήταν εμπορικός λαός και αυτό φαίνεται και αναδεικνύεται και στον τρόπο οργάνωσης της πολιτείας τους. Οι Καρχηδόνιοι σε μεγάλο βαθμό αδιαφορούσαν για την ανάπτυξη του σώματος των πολιτών τους. Δηλαδή της αύξηση του αριθμού των πολιτών που είχαν τα δικαιώματα του Καρχηδόνιου. Ως επί το πλείστον μια ομάδα αποτελούσε τους Καρχηδόνιους πολίτες μόνο και βασικός σκοπός της ήταν η διατήρηση των εμπορικών της προνομίων και του κοινωνικού της στάτους. Κάτι που είναι αντίθετο από την πρακτική των Ρωμαίων, οι οποίοι πέρα από το σύνολο συμμάχων που αύξανε όλο και περισσότερο έδιναν και πολιτικά δικαιώματα παράλληλα, αυξάνοντας το σώμα των πολιτών τους. Στην περίπτωση της Καρχηδόνας παρά την Γεωγραφική και Οικονομική εξάπλωση δεν υπήρχε και αντίστοιχη κοινωνική εξάπλωση.
Οι πολίτες Λιβο-φοινικικής καταγωγής, που ζούσαν στο εσωτερικό των Αφρικανικών κτήσεων της Καρχηδόνας, είχαν παρόμοια πολιτικά δικαιώματα με τους Καρχηδόνιους κατοίκους.
Οι Καρχηδόνιοι πολίτες δεν πλήρωναν φόρους στο κράτος και ασκούσαν απρόσκοπτα τις εμπορικές και μεταποιητικές δραστηριότητες τους. Η φύση λοιπόν της οικονομικής της δραστηριότητας την απέτρεπε, σε αντίθεση με άλλες αγροτικές κυρίως κοινωνίες, να συντηρεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα στρατό, καθώς αποσπούσε πολίτες από τις κύριες οικονομικές της δραστηριότητες.
Η Καρχηδόνα διοικούνταν από δύο Βασιλείς, που εκλέγονταν από την Σύγκλητο. Η θέση δεν ήταν κληρονομική και δεν συμμετείχε άμεσα ο λαός στην εκλογή. Οι εξουσίες τους ήταν στρατιωτικές, διοικητικές και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και θρησκευτικές. Η εμπορική φύση της Καρχηδόνας φαίνεται και από το γεγονός ότι το στέμμα και οι εξουσίες ενίοτε αγοράζονταν κιόλας από αυτόν που θα προσέφερε τα πιο πολλά χρήματα. Σταδιακά οι εξουσίες άρχισαν να ασκούνται από «δικαστές» (shoftim) στον στρατό και στα διοικητικά θέματα της πόλης, μέχρι που σταμάτησε και η εκλογή του βασιλιά σταδιακά. Οι «δικαστές» αυτοί εκλέγονταν πια από τους πολίτες και ήταν δύο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου